Nu wij lijken af te stevenen op een serieuze economische recessie staat consuminderen weer enorm in de belangstelling. Consuminderen is niet alleen een best aardig gevonden woordspeling, er schuilt al jaren een complete levensstijl achter.
Want reeds lang voordat ons land in roerig economisch vaarwater belandde, bestond een harde kern van overtuigden die menen dat consumeren slecht is. Zij zagen hun standpunten de laatste jaren bevestigd door de opkomst van de duurzaamheidsbeweging. Minder consumeren was immers ook duurzaam, en dus goed.
Helaas moet ik de goede bedoelingen van het consuminderen enigszins relativeren. Consumeren is namelijk gewoon vreselijk goed. Doordat wij in Nederland veel consumeren is er geld om uw en mijn salaris te betalen. Kunnen er wegen, bruggen en huizen worden gebouwd. En is er geld voor onderwijs en zorg. Minder consumeren betekent minder geld voor al die aangename, nuttige en nodige zaken.
Daarbij creëert consumptie banen en dat zorgt er voor dat wij met z’n allen bezig blijven. Dat voorkomt dat wij onze tijd niet steken in allerlei gedragingen waar de samenleving veel last van zou kunnen hebben. Het is niet voor niets dat criminaliteit veel voorkomt in de economische onderlagen van de bevolking.
Jawel, consumptie vormt nu eenmaal de motor van onze economie en daarmee de praktische basis van ons bestaan. En laten we eerlijk zijn: het is toch buitengewoon aangenaam om te consumeren. Wie wil er nu niet lekker shoppen en leuke spullen kopen? Consuminderen druist in tegen die natuurlijke wens.
Uiteraard heeft het beperken van de consumptie ook nuttige effecten. Maar die liggen vooral in het eigenbelang. Want het is voor mij handig om mijn uitgaven eens kritisch tegen het licht te houden. Misschien geef ik wel onnodig veel geld uit. Geld dat ik gewoon in mijn eigen zak kan steken.
Maar het meest gehoorde en nobele argument voor consuminderen ligt in de sfeer van milieu en duurzaamheid. Want minder consumeren betekent minder productie, en dus minder gebruik van energie, materiaal, ruimte en andere schaarse hulpmiddelen.
Zo makkelijk ligt dat niet. Duurzaamheid en milieu zijn niet alleen kwantitatieve maar ook kwalitatieve grootheden. Als ik minder consumeer doet het er nogal toe waaraan ik minder geld besteed.
Mijn buurman kan best veel minder consumeren door een goedkopere en oudere auto te kopen dan ik. Maar als dat een auto is die door zijn leeftijd niet beschikt over een moderne en zuinige motor leidt dat consuminderen niet tot een schoner of duurzamer milieu.
Dit geldt voor enorm veel producten, denk aan wasmachines, vaatwassers, cv-ketels, enzovoort. Het duurdere alternatief is vaak juist zo prijzig omdat er kosten zijn gemaakt om een product milieuvriendelijk te maken. Wie gaat consuminderen en het goedkope alternatief aanschaft kan zo juist meer gaan vervuilen.
Dat geldt ook voor veel levensmiddelen. ‘Biologische’ producten zijn duurder dan de gewone producten. Dus wie gaat bezuinigen en het goedkope alternatief kiest, gaat meer vervuilen.
Maar we kunnen toch minder benzine tanken, want dat is altijd goed voor het milieu?
Ook dat ligt niet zo eenvoudig. Veel grote ondernemingen maken juist gebruik van hun schaalvoordeel om te investeren in duurzame technologieën. Zodra wij minder consumeren en daarmee de winstmarges van die ondernemingen onder druk zetten, wordt ook de bereidheid om te investeren in milieu en duurzaamheid minder. Zo leidt milieuwinst op de korte termijn misschien wel tot meer vervuiling op de lange termijn.
Wie werkelijk consuminderen wil inzetten als instrument voor het algemeen nut, zou misschien eens kunnen nadenken over de volgende zaken:
1) Indien u geld overhoudt door te consuminderen dient dat geld niet in een oude sok te verdwijnen. Misschien is dit het moment om grote uitgaven te doen aan producten die nu goedkoper zijn dan vorig jaar. Er worden op dit moment zeer flinke kortingen gegeven op wasmachines, keukens, badkamers en dergelijke. Als u zoiets toch nodig heeft is dit voor u een goed moment om tot aanschaf van een nieuw, milieuvriendelijk model over te gaan. Daarbij draagt u bij aan het overleven van een noodlijdende economie. Daar heeft u straks zelf weer profijt van.
2) Als u toch uw uitgaven tegen het licht houdt, probeer dan zo veel mogelijk uw kosten te verminderen door over te stappen op duurzame alternatieven. Denk aan het overstappen op groene energie. Ruil uw gedrukte krant in voor een (goedkoper en schoner) online versie. Kies voor levensmiddelen die goedkoper zijn vanwege minder verpakkingsmateriaal. De kaas zonder een velletje papier achter ieder plakje is echt goedkoper.
3) Indien u het uitgespaarde geld niet wil uitgeven, zet het dan tenminste op een bankrekening zodat uw bank het geld weer nuttig kan gebruiken en u een mooie rente vangt. Indien u het geld parkeert op een bankrekening van Triodos of ASN wordt uw geld zelfs gebruikt om te investeren in duurzame projecten. Wie onze economie echt weer een duwtje in de rug wil geven start met eventuele overschotten een onderneming en investeert daarmee in de baan van anderen.
4) Gebruik uw bezuinigingen om met uw voeten te stemmen. Verlaat dus leveranciers die de afgelopen jaren slechte service hebben geleverd of een foute bedrijfspolitiek hebben gevoerd. Breng uw klandizie onder bij ondernemingen die laten zien op verantwoorde wijze om te gaan met mens en milieu.
5) Deel uw kennis met anderen. Heeft u de gouden besparingstip die tevens bijdraagt aan een betere wereld, publiceer er dan over zodat anderen er ook van kunnen profiteren.
Update 29 juli 2020: Ruim 11 jaar later valt er voor mij wel het nodige af te dingen op zo’n column. Maar de kern van het verhaal blijft misschien toch wel overeind: minder geld uitgeven door goedkopere spullen te kopen leidt niet vanzelf en misschien wel helemaal niet tot winst voor milieu en samenleving. Ook interessant om achteraf terug te kijken op de reactie van reageerder ‘Spaarcentje’. Hij of zij betoogt dat een ‘consuminderaar’ vooral geen ‘vrek’ is. Wikipedia meldt echter dat de grondleggers van de Nederlandse consuminder-beweging een blad uitbrachten dat zij juist de ‘Vrekkenkrant’ noemden. Maar dat was waarschijnlijk als grap bedoeld. https://nl.wikipedia.org/wiki/Consuminderen
(2939 views)
Jammer dat je niet meer bekend bent met motieven van veel mensen om te consuminderen, want de motieven zijn net zo divers als dat er automerken en wasmachines zijn. Ikzelf ken geen consuminderaars die hun geld in hun sok stoppen, dat zijn ook geen consuminderaars maar vrekken.
Een consuminderaar is iemand die bewust met zijn geld omgaat uit noodzaak (door omstandigheden gedwongen) of uit overwegingen van duurzaamheid.
Je let op je uitgaven, omdat je bijvoorbeeld anders geen biologisch eten kunt veroorloven, omdat je een droom wilt waarmaken, bijvoorbeeld een reis ondernemen, ene andere studie volgen, je eigen bedrijf willen opzetten.
Je consumindert omdat je je baan kwijt raakt en anders zou moeten verhuizen.
Je consumindert om beter met geld te leren omgaan, om de studie van je kind te betalen, je schuld af te betalen (toch ook in het belang van de maatschappij), uit ideeele motieven, om het milieu te sparen, omdat je niet meer mee wilt doen aan de cultuur van het hebben om het hebben.
Grappig genoeg ben ik in de consuminderblogwereld weinig mensen tegen gekomen die lachend de goedskoopste troep uit de aldi of de action kopen maar juist meer mensen die voor kwaliteit gaan, voor producten die langer meegaan en een duurzame achtergrond hebben. Voor veel consuminderaars staat consuminderen vrijwel gelijk aan bewust consumeren. Dat dient toch niet enkel het eigen belang.
Bedankt voor uw interessante reactie! Het lijkt alsof u bewust of onbewust mijn 5e advies ter harte heeft genomen. Want de nuttige kennis die u hier aandraagt en deelt met andere lezers voegt wat mij betreft meer diepte toe aan het consuminderen-debat.
Hans